AKCJE LIKWIDACYJNE GETTA

LIQUIDATION ACTIONS OF THE GHETTO

Pierwsza akcja tzw. ,,Kinoaktion''.

W dniach 22-23 maja 1942 r., w  kinie „Zachęta” Niemcy przeprowadzili  pierwszą akcja likwidacyjną. Na placu przy kinie zebrano wówczas około 2000 Żydów. Nocą zbrodniarze otoczyli kino i do środka rzucali granaty. Zginęło 25 osób. Resztę Niemcy wygonili na plac i wysłali na pewną śmierć do Sobiboru. Bernhard Falkenberg sugerował, że Nitschke przywłaszczył sobie wartościowe rzeczy z bagaży pozostawionych w kinie.

The first action called "Kinoaktion".

On May 22-23, 1942, the Germans carried out the first liquidation action in the "Zachęta" cinema. The cinema was located nearthe present building of the post office. About 2,000 Jews were gathered in the square outside the cinema. At night, the criminals surrounded the cinema and threw grenades inside. 25 people were killed. The rest were chased by the Germans to the square and sent to Sobibór to be murdered. Bernhard Falkenberg suggested that Nitschke stole valuables from the luggage left by the Jews at the cinema.

Druga akcja. Akcja „Dziecięca” tzw. „Kinderaktion”.

7 sierpnia 1942 r. w mieście została przeprowadzono kolejną akcję, której ofiarami były żydowskie dzieci w wieku do 14 lat. Niemcy zebrali ich na placu sportowym (obecnie teren stadionu miejskiego). Dzieci wyrywano od matek, a te krzyczały, płakały, wołały rodziców o pomoc. W wyniku tej akcji do komór gazowych w Sobiborze trafiło około 1,5 tys. osób, w tym 107 dzieci, a także rabin Mendele Morgenstern, który niczym Korczak odmówił możliwości uratowania się i wraz z dziećmi wyruszył na pewną śmierć. Do transportu do Sobiboru dołączono też wiele starszych osób schwytanych podczas zorganizowanej w tym samym czasie łapanki.

Second action. "Children's" action, the so-called "Kinderaktion".

On August 7, 1942, a "Kinderaktion" was carried out in town. The victims were Jewish children up to the age of 14. The Germans gathered them on the football pitch (currently the municipal stadium). Children were torn from their mothers, and they screamed, cried, called their parents for help. As a result of this action, 1500 people, including about 107 children, were sent to the gas chambers at Sobibór. Rabbi Mendele Morgenstern, like Korczak, refused to save his life and together with the children chose death. There were also many elderly people caught during a round-up carried out on the same day. They accompanied the children on their last way to Sobibor.

Zagłada Żydów z Tomaszówki

Pod koniec lipca 1942 roku nastąpiła zagłada Żydów przebywających w Tomaszówce, osadzie po drugiej stronie Bugu. Z getta w Tomaszówce, gdzie przebywało 2000 osób, nie wywożono jednak nikogo do Sobiboru. W ciągu czterech kolejnych dni wyprowadzano ich na pola poza osadą i tam w pobliżu szosy Włodawa – Brześć, rozstrzeliwano. Te masowe egzekucje przeżyli tylko nieliczni. Niektórzy z nich trafili później do getta we Włodawie.

Extermination of the Jews from Tomaszówka

At the end of July 1942, the extermination of Jews in Tomaszówka, a settlement on the other side of the Bug river, took place. However, no one was taken to Sobibór from the ghetto in Tomaszówka, where there were 2,000 people. Over the next four days, they were taken to the fields outside the settlement and shot there, near the Włodawa-Brześć road. Only a few survived the mass executions. Some of them later ended up in the Włodawa ghetto

Trzecia ,,wielka akcja”.

24 października 1942 r. rano wydano rozkaz stawienia się wszystkich Żydów zdolnych do pracy, pod groźbą wywózki do Sobiboru. Na placu stawili się wszyscy ci, którzy nie znaleźli kryjówki oraz młodzi i zdrowi. Przybyli także pracownicy Falkenberga, którzy nie obawiali się deportacji. Ich szef zawsze o nich dbał i jak tylko mógł ratował. Szef SD wybrał tylko grupę 50 fachowców, których ustawiono po drugiej stronie ogrodzenia.  Podczas akcji doszło do konfliktu pomiędzy Bernhardem Falkenbergiem i Nitschkem. Falkenberg, szef robót melioracyjnych we Włodawie, walczył o robotników. Ostatecznie uchronił przed wywózką 500 osób. Resztę nieszczęśników podzielono na dwie kolumny. Mężczyzn, oddzielono od kobiet i dzieci i wysłano w ostatnią drogę do Sobiboru. Po tym, jeszcze do 30 października trwały poszukiwania ukrywających się Żydów. Akcje nazwano „wielką”, gdyż wywieziono wtedy 5.500 osób, w tym większość członków Judenratu.

The third "great action".

On the morning of October 24, 1942, an order was issued for all Jews capable of working to come to the square, under the threat of deportation to Sobibór. All those who had not found a hiding place, as well as young and healthy, appeared in the square. Falkenberg's workers also came, as they were not afraid of deportation. Their boss always cared for them and tried to protect them in every situation. The head of the SD selected only a group of 50 professionals who were told to gather on the other side of the fence. During this operation, there was an argument between Bernhard Falkenberg and Nitschke. Falkenberg, the head of drainage works in Włodawa, fought for his workers. Ultimately, he saved 500 people from deportation. The rest of the unfortunate people were divided into two columns. The men were separated from the women and children and sent on their last way to Sobibór. After that, the search for the hiding Jews continued until 30 October.

This action was called "great" because 5,500 people were deported, including most of the Judenrat members.

Czwarta akcja

6 listopada 1942 roku przeprowadzono kolejną akcję w getcie, omijając tym razem Żydów z obozu pracy. Do Sobiboru zabrano prawie wszystkich Żydów z getta, w tym pozostałych jeszcze członków Judenratu i część żydowskiej policji. Po pięciu dniach wszystko się uspokoiło. Teren getta ogrodzono, aby zebrać tam pozostałych jeszcze Żydów, tych, którzy wyszli ze swoich kryjówek. Getto we Włodawie ponownie zaczęło się zaludniać. Do Włodawy zaczęto zwozić Żydów
z innych miejscowości.

Fourth action

On November 6, 1942, another action in the ghetto was carried out, this time bypassing the Jews from the labor camp. Almost all Jews from the ghetto were taken to Sobibór, including the remaining Judenrat members and some of the Jewish police. After five days, everything calmed down. The ghetto area was fenced in to lock the remaining Jews, those who had left their hiding places. They also started to bring to Włodawa Jews from other places. The ghetto in Włodawa began to be populated again.

Piąta akcja tzw. „likwidacyjna”

Pod koniec kwietnia 1943 roku rozpoczęła się kolejna akcja. Z samego rana silne oddziały żandarmerii niemieckiej i policji ukraińskiej zaczęły wypędzać wszystkich Żydów na Rynek. Niektórzy chowali się w przygotowanych wcześniej skrytkach. Schwytanych rozstrzeliwano na miejscu, np. w pobliżu dawnego magistratu przy ulicy Solnej. Poszukiwania trwały trzy dni. Akcja „likwidacyjna” z pierwszych dni maja 1943 roku spowodowała, że getto i obóz pracy przestały istnieć, a ich mieszkańców wywieziono do Sobiboru. Włodawa stała się Judenrein, miastem wolnym od Żydów. Wtedy też rozebrano drewniane domy na materiał do hitlerowskiego obozu zagłady w Sobiborze. Na początku czerwca wybuchł pożar drewnianej zabudowy getta. Wszystkie domy znajdujące się w pobliżu ulic Błotnej, Kotlarskiej, Furmańskiej i Okunińskiej spłonęły.

Akcję likwidacyjną przeżyli nieliczni, którzy znaleźli schronienie w lasach czy żydowskich oddziałach partyzanckich Mosze Wolfa Lichtenberga i Chila Grynszpana działających w okolicach Włodawy. Duża grupa Żydów dotarła do obozu pracy w Adampolu, ale w połowie sierpnia wraz z likwidacją obozu rozstrzelano tych, którzy tam przebywali.

.

The fifth liquidation action

Another action began at the end of April 1943. In the morning, strong units of the German gendarmerie and Ukrainian police began to drive out all Jews to the market square. Some people hid in previously prepared hiding places. Those caught were shot on the spot, e.g. near the former town hall in Solna Street. The search lasted three days. The "liquidation" action in the first days of May 1943 meant that the ghetto and the labor camp ceased to exist and their inhabitants were deported to Sobibór. Włodawa became Judenrein, a town cleansed of Jews. At that time, the wooden houses were demolished to provide material for the Nazi death camp at Sobibór. In early June, a fire broke out in the wooden buildings of the ghetto. All the houses located near Błotna, Kotlarska, Furmańska and Okunińska Streets burned down.

Only a few Jews who found shelter in forests or with Jewish partisan units of Mosze Wolf Lichtenberg and Chil Grynszpan survived this liquidation action. The partisan units operated in the vicinity of Włodawa. A large group of Jews reached the labor camp in Adampol, but in mid-August, along with the camp's liquidation, the prisoners of the camp were shot.